Stolpersteine: Λίθοι μνήμης για το Ολοκαύτωμα

http://www.stolpersteine.eu/en/home/ (Αγγλικά)

http://www.stolpersteine.eu/de/start/ (Γερμανικά)

https://www.youtube.com/watch?v=gEscPMvANak (βίντεο για παιδιά)

Οι Λίθοι Μνήμης (στα γερμανικά: stolperstein) είναι τσιμεντένιοι κύβοι, διαστάσεων 10Χ10 εκ., που φέρουν μια ορειχάλκινη πλάκα πάνω στην οποία είναι γραμμένο το όνομα, η ημερομηνία γένεσης και η ημερομηνία θανάτου ανθρώπων που υπέστησαν διώξεις ή εξοντώθηκαν από τους Ναζί. Τοποθετούνται σε μέρη που είχαν την τελευταία τους κατοικία ή εργάζονταν αυτοί οι άνθρωποι πριν συλληφθούν από τους Ναζί και σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή εξόντωσης ή υποστούν ευθανασία ή καταφέρουν να δραπετεύσουν.

Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία και την τοποθέτηση των Λίθων Μνήμης ανήκει στον Γερμανό καλλιτέχνη Gunter Demnig, που ξεκίνησε το πρότζεκτ το 1992. Μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί περισσότεροι 56.000 λίθοι μνήμης σε 22 ευρωπαϊκές χώρες. Τοποθετούνται αντί για αγάλματα και συνήθως άκομψα μνημεία, σε πεζοδρόμια και τοίχους χώρων για να θυμίζουν τραγικά γεγονότα. 

Ο Απόστολος Δερεκλής, εξηγεί πως πάντα ήθελε να κάνει κάτι για τη μνήμη της πόλης της Θεσσαλονίκης, αλλά προσέκρουσε σε στερεότυπα και διχαστικές προκαταλήψεις. Για παράδειγμα, επιχείρησε να βάλει τέτοιες μεταλλικές πλάκες στο σημείο όπου στην Κατοχή η ΟΠΛΑ δολοφόνησε στην οδό Β. Ολγας δύο αεροπόρους, αλλά και στο σημείο όπου εκτελέστηκαν 32 καταδικασθέντες ως δράστες της δολοφονίας, αλλά συνάντησε την άρνηση. Το ίδιο θέλησε να κάνει και για τη γενοκτονία των Ποντίων, καθότι Πόντιος και ο ίδιος, πλην όμως «διαπίστωσα ότι το ποντιακό θέμα έχει εμπορευματοποιηθεί».

Αλλά και αυτή η πρωτοβουλία του, σε συνεργασία με το γερμανικό ΥΠΕΞ που βοήθησε οικονομικά, να τοποθετήσει τους «λίθους μνήμης» στο πεζοδρόμιο, δεν έτυχε καλής υποδοχής από κάποιους παλιούς συμμαθητές του. Παρά ταύτα, ο Γερμανός καλλιτέχνης ήρθε δύο φορές στη Θεσσαλονίκη και τοποθετήθηκαν οι πρώτες 90 πλάκες με το ονοματεπώνυμο, την ημερομηνία γέννησης και την αιτία θανάτου, ενώ άλλες 60 αναμένεται να τοποθετηθούν εντός του 2018. «Μαθητές όλων των τάξεων του 1ου Γυμνασίου Αρρένων Θεσσαλονίκης. Επαύσαντο φοιτώντες την 8.4.1943. Εκατόν σαράντα τρεις δολοφονήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, έξι επέζησαν», γράφει η μεγαλύτερη εξ αυτών.

Οι διαβάτες που διασχίζουν καθημερινά το πεζοδρόμιο αντιδρούν με ποικίλα

συναισθήματα. «Κάποιοι αδιαφορούν, μερικοί το βλέπουν και συνεχίζουν σκεπτικοί, μερικά παιδιά σοκάρονται και το δείχνουν προσπαθώντας να κλείσουν με το χέρι το στόμα τους από την έκπληξη», αναφέρει ο κ. Δερεκλής και προσθέτει πως θέλει να το επεκτείνει και για όλους όσοι σκοτώθηκαν από Γερμανούς στην πόλη, αλλά και σε σπίτια που οι Χριστιανοί έσωσαν με κίνδυνο της ζωής τους Εβραίους». Η τοποθέτηση τόσων «λίθων μνήμης» με ονόματα, εξηγεί, είναι η μεγαλύτερη μετά εκείνης στο Γιαντ Βασέμ στο Ισραήλ, ενώ πλάκες του ιδίου καλλιτέχνη έχουν τοποθετηθεί σε Ρωσία, Ουκρανία, Νορβηγία και αλλού. «Ο καλλιτέχνης θέλει να προκαλέσει τον διερχόμενο για την ιστορία του χώματος που πατάει».

Οι μεταλλικές πλάκες είναι χειροποίητες και κατασκευάζονται σε εργαστήριο του Βερολίνου, όπου με το χέρι χαράσσονται και τα ονόματα. «Ο καλλιτέχνης δεν θέλει να είναι βιομηχανικής κατασκευής, γιατί βιομηχανικός ήταν ο τρόπος που γινόταν η εξόντωση στα κρεματόρια», τονίζει. Οσον για τον μπρούντζο, δεν καταστρέφεται και εάν μουτζουρωθεί καθαρίζει εύκολα. Κάποιοι πάντως, νεοναζί, μουτζούρωσαν παλαιότερα την πρόσοψη του 1ου Γυμνασίου σχολείου «όπου την εποχή της Κατοχής από τους 700 μαθητές οι 149 ήταν Εβραίοι». Μια πλάκα έχει τοποθετηθεί και στο κτίριο του 5ου Γυμνασίου από όπου εξοντώθηκαν πέντε Εβραίοι μαθητές.

Πηγή: Καθημερινή