"Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» είναι ένα εξ-αιρετικό αριστούργημα του Γκύντερ Γκρας (1959), εμβληματικό, συγκλονιστικό, βλάσφημο και αντιπολεμικό, με έναν ήρωα από αυτούς που ποτέ δεν ξεχνάει ο αναγνώστης. Ο Όσκαρ (Ματσεράτ ή Μπρόνσκι ή Κόλιατσεκ) θα μας ακολουθεί για πάντα. Είναι ένας νάνος, ο οποίος στα τρία του χρόνια αποφάσισε πως δεν θέλει πια να μεγαλώσει, σταμάτησε την σωματική ανάπτυξή του και άρχισε να μεγαλώνει μόνο πνευματικά και σεξουαλικά. (Έτσι δεν κάνουν συχνά και οι κοινωνίες, πόσο μάλλον η Γερμανική του Πολέμου;) Ο Όσκαρ δεν μιλούσε, μόνο χτυπούσε ένα τενεκεδένιο ταμπούρλο όλη τη μέρα και μπορούσε με την τσιρίδα του να σπάσει κάθε γυαλί. Ο Όσκαρ είναι ένας φριχτός αφηγητής και πρωταγωνιστής, ένα εξάμβλωμα, που διαπερνά την κοινωνία της Γερμανίας στο Ντάντσιχ και έπειτα Γκνταντσκ, σε αυτή την πόλη που άλλαξε πολλές φορές χέρια. Ο Όσκαρ κρατείται σε ένα ψυχιατρείο για ένα φόνο που δεν διέπραξε. Οι φρουροί του τον εποπτεύουν, του φέρνουν και το χαρτί, στο οποίο ο Όσκαρ θα γράψει την αυτοβιογραφία του. Αυτό όμως που τον βοηθάει στην ανάκληση των αναμνήσεων είναι το τύμπανο που του είχε υποσχεθεί η μαμά του, το τενεκεδένιο του ταμπούρλο…Με τη βοήθειά του θα ανακαλέσει στη μνήμη τη ζωή του και παράλληλα την ιστορία της Γερμανίας, στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, μια κτηνώδη και κακοποιημένη εποχή της Ευρωπαϊκής ιστορίας. Το ταμπούρλο χτυπά στους ρυθμούς της ζωής- της ιστορίας της προπολεμικής Πολωνίας και Γερμανίας, την άνοδο του Χίτλερ, την ήττα της Πολωνίας, την εισβολή των ναζί στην Ευρώπη και τέλος τον διαχωρισμό της Γερμανίας σε Ανατολική και Δυτική. Ένα βιβλίο σημαντικό στην εξερεύνηση της μεταπολεμικής Γερμανίας, το μυθιστόρημα αυτό είναι μοναδικό. Η φωνή του Όσκαρ και οι ήχοι του ταμπούρλου είναι στην ουσία η φωνή ενός ιδιαίτερου πλάσματος που οι Ναζί θεωρούσαν υποδεέστερο (μαζί με τους εγκληματίες, τους ομοφυλόφιλους και τους τυχοδιώκτες). Ο Όσκαρ με το ταμπούρλο του, με την στρεβλή του φαντασία, τις σεξουαλικές ορέξεις ενός σάτυρου και την ικανότητα να αναρριχάται παντού και πάντα, βγαίνει από τη σαπίλα αλώβητος, ενώ οι διπλανοί του πεθαίνουν ή πεινάνε. Μπορεί να μην ξέρει πώς να διαχειριστεί τον θάνατο, αλλά ξέρει πώς να διαχειριστεί τον εαυτό του. Ακόμα και στο τρελάδικο μπήκε με δική του επιλογή. Ο Όσκαρ, αυτός ο αφηγητής του εαυτού του είναι από τη μία συμπαθής, πολύ τραγικός και αγαπητός στον αναγνώστη, από την άλλη επαχθής, αναξιόπιστος, μισητός. Γιατί αυτός ο νάνος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο αντικατοπτρισμός της ίδιας μας της κοινωνίας. Μιλά για τουμπανιασμένα πτώματα, για περίστροφα που ο κύλινδρός τους θυμίζει τύμπανο, για επαναληπτικά πυρά όμοια με σφυροκόπημα τυμπάνου ή για τυμπανοκρουσίες και εννοεί επιδεικτική και θορυβώδη διαφήμιση. Τύμπανα χτυπούν παντού στον κόσμο, κρουστά τον συνοδεύουν στο θάνατο.
Το «Τενεκεδένιο Ταμπούρλο» προκάλεσε σοκ στη μεταπολεμική Γερμανία το 1959 με την πρώτη του έκδοση που ήταν ανάλογο και της τεράστιας κυκλοφοριακής επιτυχίας του: μέσα σε έναν χρόνο η γερμανική έκδοσή του ξεπέρασε τα 300.000 αντίτυπα! Ήταν η πλέον πρωτότυπη αλληγορία για τις τύψεις και τις ενοχές του γερμανικού λαού απέναντι στον χιτλερισμό που προσπαθεί μάταια να αφυπνίσει τις συνειδήσεις που είναι κοιμισμένες, απονεκρωμένες, μουδιασμένες, βυθισμένες στην παθητικότητα και την ψευδαίσθηση. Η σημασία του υπήρξε τεράστια για τα ευρωπαϊκά γράμματα γιατί είναι καινοτόμο για την εποχή του και, σύμφωνα με τον Τζορτζ Στάινερ, ο Γκρας συνεχίζει εκεί όπου σταμάτησε ένας άλλος προπολεμικός συγγραφέας της Γερμανίας, ο Αλφρεντ Ντέμπλιν, με το κορυφαίο του μυθιστόρημα Βερολίνο, Αλεξάντερπλατς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου