Ο Γερμανός αρχαιολόγος που έκανε μόδα τις περιηγητικές εξορμήσεις για το ευρύ κοινό στην Αθήνα και την Πελοπόννησο (Dörpfeld Reisen)

Ο Γερμανός αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Βίλχελμ Ντέρπφελντ ήταν μεγάλος φιλέλληνας και έκανε έρευνες και ανασκαφές!

Το 1877 έγινε βοηθός των αρχαιολόγων Ρίχαρντ Μπόρμαν, Φρίντριχ Άντλερ και  Ερνστ Κούρτιους στις ανασκαφές στην αρχαία Ολυμπία.

kolivas.de

Το 1882 ακολούθησε τον Ερρίκο Σλήμαν που έκανε ανασκαφές στην Τροία, τις οποίες και συνέχισε το 1893. 

https://www.schliemannlegend2022.gr, ASCSA Archives, Heinrich Schliemann Papers

Δούλεψε μαζί με τον Σλήμαν και στην Τίρυνθα (1884–1885). 

ΤΟ ΒΗΜΑ

Πήρε μέρος στις ανασκαφές της Ακρόπολης (1885–1890), της Περγάμου (1900–1913 με τον Alexander Conze) και στις ανασκαφές του 1931 στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας.

                  

Aνέπτυξε δραστηριότητα στην Ελευσίνα και στον Ορχομενό.

Διενήργησε ανασκαφές στην Παλαιόπολη και στο κτήμα του MonRepos στην Κέρκυρα από το 1912 έως το 1914. Το ενδιαφέρον του Νταίρπφελντ για τις ανασκαφές στο νησί προκλήθηκε μετά τις αρχαιολογικές επιτυχίες του Έλληνα αρχαιολόγου Φρειδερίκου Βερσάκη, ο οποίος το 1911 ανακάλυψε το αέτωμα της Γοργούς στην περιοχή του Κανονιού. 

kolivas.de

Ο δρόμος μπροστά από το 14ο Δημοτικό Σχολείο πήρε το όνομά του από τον Γερμανό αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο, οδός Δαίρπφελδ 14, τρία χιλιόμετρα από το ιστορικό κέντρο της πόλης.

myfavoutriteplanet

 Το 1886 ο Ντέρπφελντ ίδρυσε τη Γερμανική Σχολή των Αθηνών (DSA), η οποία προς τιμή του πήρε το όνομα «Dörpfeld Gymnasium».

         

            Η γερμανική σχολή Αθηνών στις αρχές του 20ου αιώνα, taathinaika.gr

Οργάνωσε διαλέξεις και εβδομαδιαίες ξεναγήσεις για το ευρύ κοινό στην Αθήνα και από την άνοιξη του 1888, σειρά τακτικών περιηγητικών διαδρομών στην Πελοπόννησο με αρχαιολογικό περιεχόμενο. Έτσι ήρθε σε επαφή με απλούς ανθρώπους, που τον αγάπησαν για την ταπεινοφροσύνη και την ευγένειά του.

Από το 1887 έως το 1912 διετέλεσε διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών (DAI).

Ως διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου συνεργάστηκε με την Αρχαιολογική Εταιρεία σε πολλές ανασκαφές (Πειραιάς, Ελευσίνα, Επίδαυρος, Αμφιάρειο Ωρωπού, Μυκήνες). Για λογαριασμό του Γερμανικού Ινστιτούτου πραγματοποίησε έρευνες στο Σούνιο, στο ναό της Αθηνάς Αλέας στην Τεγέα και στον αρχαϊκό ναό του Απόλλωνος στην Κόρινθο, ενώ δραστηριοποιήθηκε και στο Καβείριο των Θηβών.

                                

                                    DW

Ένα από τα πιο εμβληματικά νεοκλασικά κτήρια του κέντρου της Αθήνας, το κτήριο που στεγάζει το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στην οδό Φειδίου 1, έχει συμπληρώσει 150 χρόνια από την ανέγερσή του.

                                            

                        arcaiologia.gr

Βασισμένο στα σχέδια των Βίλχελμ Νταίρπφελντ και Έρνστ Τσίλερ, κτίστηκε με πρωτοβουλία του Ερρίκου Σλήμαν, με την οικία του οποίου, το «Ιλίου Μέλαθρο» που στεγάζει σήμερα το Νομισματικό Μουσείο, παρουσιάζει πολλές ομοιότητες. Από το τότε και μέχρι σήμερα, το κτήριο έχει υποστεί πολλές ανακαινίσεις, μετασκευές και επεκτάσεις ως αποτέλεσμα των ολοένα αυξανόμενων αναγκών του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, διατηρώντας ωστόσο τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Από το 1972 έχει κηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Το κτήριο στεγάζει μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές βιβλιοθήκες και ένα πλούσιο φωτογραφικό και ιστορικό αρχείο και αποτελεί πόλο έλξης της επιστημονικής κοινότητας.

Με αφορμή την επέτειο, το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών εξέδωσε έναν ευσύνοπτο ενημερωτικό τόμο με πλούσια εικονογράφηση και κατατοπιστικά κείμενα Ελλήνων και Γερμανών επιστημόνων σχετικά με την αρχιτεκτονική και την ιστορία του κτηρίου. Την επιμέλεια των κειμένων έχει η διευθύντρια του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, καθηγήτρια Κάτια Σπορν, και ο αρχιτέκτων και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου, Θεμιστοκλής Μπιλής. 

Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών ιδρύθηκε το 1874. Στεγάζει μια σημαντική βιβλιοθήκη και ένα εκτενές φωτογραφικό αρχείο με υλικό που ανάγεται μέχρι την περίοδο ίδρυσής του. 

                DW

Το Ινστιτούτο διεξάγει αρχαιολογικές έρευνες τόσο αυτόνομα όσο και σε συνεργασία με ελληνικούς φορείς σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην Ολυμπία, την Τίρυνθα, τη Σάμο, το Καλαπόδι Φθιώτιδας και τον Κεραμεικό της Αθήνας.

 Από τα τέλη του 1880 και για πολλά χρόνια μετά ο Ντέρπφελντ έκανε ανασκαφές σε διάφορα σημεία της Λευκάδας και υποστήριξε με πάθος τη θεωρία ότι η ομηρική Ιθάκη είναι το σημερινό νησί της Λευκάδας. Στα συγγράμματά του αναφέρει ότι: "το Δουλίχιον είναι η σημερινή Κεφαλονιά, η Σάμη είναι η σημερινή Ιθάκη, η Ζάκυνθος η σημερινή Ζάκυνθος και η σημερινή Λευκάδα είναι η Ομηρική Ιθάκη". 

                    Από το βιβλίο: Η Λευκάδα του Wilhelm Dörpfeld

Η άποψη του βασίζεται κυρίως στους στίχους 21-26 της ραψ. Ι της Οδύσσειας που γίνεται αναφορά σε τέσσερα νησιά:

"Νεαιτάω δ’  Ἰθάκην εὐδείελον· ἐν δ’ ὄρος αὐτῇ,
Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές · ἀμφὶ δὲ νῆσοι
πολλαί ναιετάουσι μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι,
Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.
Αὐτή  δὲ  χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται
πρὸς ζόφον, αἱ  δὲ  τ’ ἂνευθε πρὸς ἠῶ  τ’ ἠέλιόν τε…"

Που μεταφράζεται από τον ίδιο ως εξής:
«Κατοικώ στη Ιθάκη, το νησί με το ωραίο δειλινό. Απάνω σ΄ αυτή είναι το όρος
Νήριττον, δασωμένο και ισχυρό, πέριξ δε της Ιθάκης βρίσκονται πολλά νησιά,
πολύ κοντά το ένα στο άλλο, δηλαδή το Δουλίχιον και η Σάμη και η δασώδης Ζάκυνθος.
Αυτή, (η Ιθάκη), βρίσκεται κοντά στη ακτή, σαν η τελευταία απ” όλα τα νησιά προς δυσμάς, τα δε άλλα νησιά βρίσκονται μακριά απ' την ακτή προς την ανατολή και τον ήλιο».

Κάποιες από τις τοποθεσίες του νησιού που σύμφωνα με τον Doerpfeld ταιριάζουν με τις Ομηρικές είναι οι εξής:

Η περιοχή του Στενού μεταξύ των χωριών Βλυχό και Νυδρί : Η πόλη της Ιθάκης
Ο όρμος του Βλυχού : Το λιμάνι της πόλης
Το όρος Ελάτη και συγκεκριμένα η κορυφή Λαϊνάκι :Το όρος Νήριτον
Το Μαυρονέρι, πηγή κάτω από το χωριό Παλαιοκατούνα : Η μελάνυδρος κρήνη
Η κορυφή του λόφου Αμαλή πάνω από το Βλυχό : Ο Ἕρμαιος λόφος
Το όρος Σκάροι : Το όρος Νήιον
Οι εκβολές του «Δημοσάρη» : Ο λιμένας Ρείθρον
Το λεγόμενο «κτήμα του Πασά» στο Περιγιάλι : Το κτήμα του Λαέρτη
Η «Χοιροσπηλιά» νότια του χωριού Εύγηρος: Το χοιροστάσιο του Εύμαιου
Το νησάκι Αρκούδι νότια της Λευκάδας: Το νησάκι Αστερίς
Ο όρμος Σκύδι (ή Αφτέλι): Ο όρμος που αποβιβάστηκε ο Τηλέμαχος
Τα νησιά Κάλαμος και Καστός: Τα ομηρικά νησιά των Ταφίων
Ο όρμος του χωριού Σύβοτα: Ο λιμήν Φόρκυνος

Όλα τα αποτελέσματα της πολύχρονης έρευνάς του, ο Doerpfeld, τα δημοσίευσε στο μνημειώδες έργο του «Alt Ithaka» (München, 1927). Το «Alt Ithaka» αποδόθηκε στα ελληνικά από τον Βασίλη Φραγκούλη με τον τίτλο «Λευκάς, η ομηρική Ιθάκη», Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, Β΄ (1972), Αθήνα 1973, ο οποίος πρόσθεσε αρκετά σχόλια στο κείμενο του Dörpfeld.

Ο Νταίρπφελντ έμεινε για ένα διάστημα σε ένα λυόμενο σπίτι, που το είχε στήσει στο λόφο πάνω από το εκκλησάκι της Αγιά Κυριακής. Εδώ βρισκόταν αρχικά και το Μουσείο με τα ευρήματα των ανασκαφών του, τουλάχιστον μέχρι και τον Οκτώβρη του 1956  και για κάποιο διάστημα στη συνέχεια πιθανόν, έως ότου κατασκευαστεί το κτίριο που στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο στην πόλη της Λευκάδας. Το σπίτι τού το είχε δωρήσει ο αυτοκράτορας της Γερμανίας, Γουλιέλμος Β’, που ήταν μέντοράς του και υποστηρικτής της θεωρίας του.

Οι φωτογραφίες από το «ALT-ITHAKA», [zweiter Band], του Wilhelm Dörpfeld.

Απεβίωσε στις 25 Απριλίου του 1940 στη Λευκάδα όπου και τον δέχτηκε η γη στην περιοχή Γένι, στο άκρο του κόλπου του Βλυχού και απέναντι από το Νυδρί, σύμφωνα με την τελευταία του επιθυμία.

                            Ο τάφος του στον Βλυχό Νυδρίου, στη Λευκάδα.

Από τα καλύτερα που έχουν γραφτεί μέχρι τώρα για το μεγάλο Γερμανό αρχαιολόγο Βίλχελμ Νταίρπφελντ, είναι γραμμένο το 1940 από,τον Γιάννη Μηλιάδη, διευθυντή του Νομισματικού Μουσείου, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει για τη σωτηρία των ελληνικών αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε εκλεγεί αργότερα εθνοσύμβουλος Αττικής στο Εθνικό Συμβούλιο (ΠΕΕΑ). Δημοσιεύτηκε στις 11 Μαΐου 1940, δεκαπέντε περίπου μέρες μετά το θάνατο του Νταίρπφελντ στη Λευκάδα, στην θεατρική και καλλιτεχνική εβδομαδιαία εφημερίδα «ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ» του θεατράνθρωπου Θ. Συναδινού (Αριθμ. φύλλου 104). Η εφημερίδα σταμάτησε να εκδίδεται με την κήρυξη του πολέμου λίγους μήνες αργότερα.

                                                            kolivas.de

Κι όπως πολύ σωστά επεσήμανε πριν 80 χρόνια ο συντάκτης του άρθρου το ζήτημα δεν είναι αν η σημερινή Λευκάδα είναι η Ομηρική Ιθάκη. Γράφει: "Το ζήτημα είναι ότι θεωρητικά και μέχρι ως ότου οι ανασκαφές των Άγγλων στην Ιθάκη μας δώσουν κάτι χειροπιαστό, κανένα άλλο νησί δεν έχει περισσότερα δικαιολογητικά υπέρ αυτού, γιατί η εκδοχή του Δαίρπφελδ είναι η επιστημονικότερα καλλιεργημένη, αν και δεν είναι παρά μια θεωρία. Οπωσδήποτε δεν ήταν μια παραδοξολογία, όπως θα ήταν πρόθυμοι να πιστέψουν πολλοί. Και μια προσωπικότητα σαν του Δαίρπφελδ, κινεί περισσότερο γόνιμα την επιστημονική σκέψη και μ΄ ένα σφάλμα της, έστω, απαράδεκτο, απ΄ όσο το πετυχαίνει μια παραδεχτή κοινοτυπία.

[...] Ακούραστος ταξιδευτής κατέβαινε από το Βερολίνο ή το Μόναχο για να διαγράψει για εκατοστή φορά τον κύκλο της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, Κέρκυρα, Ολυμπία, Αίγυπτος, Συρία, Μικρασιατικά παράλια ως την Τροία. Πότε μονάχος, πότε σέρνοντας πίσω του πολυπρόσωπο καραβάνι, σαν το πιο επίμονο και σίγουρο γκισέμι. Μα το κέντρο του κύκλου αυτού ήταν η Λευκάδα. Εκεί έπρεπε να περάσει, συνηθέστατα μόνος του, τουλάχιστον το μισό χρόνο του, ξαναβρίσκοντας τον εαυτό του και τον κόσμο του. Εκεί έκλεισε τα κουρασμένα του μάτια, σε ηλικία ογδονταεπτά χρόνων, ο αλύγιστος Τεύτων με το αυστηρό και πεντακάθαρο περίγραμμα μιας χάλκινης μεντάγιας. Χρόνος δουλειάς καρποφόρας, ενθουσιασμών εμπνευσμένων, αγώνων σκληρών, ενάντια μεγάλων και δοξασμένων αντιπάλων και χρόνων μιας μυθιστορηματικής πνευματικής περιπέτειας. Μα και διακόσια χρόνια αν ζούσε, πάλι ο θάνατος θα τον έβρισκε στη μέση κάποιου νέου έργου, γιατί το πνεύμα του δεν γνώρισε ποτέ την ησυχίαν και τον κάματον – παρ΄ όλες τις σκληρές οικογενειακές του δοκιμασίες που πέρασε.

Αλλά τι να πει κανείς για τη δραστηριότητά του! Δεν υπήρξε γωνιά της ελληνικής γης που να μη φέρει τη σκαπάνη του κατά τα μακρά χρόνια που ήταν διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας. Ολυμπία, Τίρυνθα, Τροία, Πέργαμος, Ακρόπολις, Πύλος, Κέρκυρα, Λευκάδα είναι οι κύριοι σταθμοί του, αλλά όχι οι μόνοι. Κανένας ξένος επιστήμονας δεν έγινε τόσο πασίγνωστος στον Ελληνικό λαό και δεν αγαπήθηκε τόσον εγκάρδια. Μα και κανένας δεν έμεινε τόσο κοντά μας, όσον αυτός, που αισθάνονταν -όπως μου έλεγεν ο ίδιος- ιδιαίτερη περηφάνεια για τους τίτλους του τού επίτιμου δημότη Ολυμπίας και Λευκάδας.

Κανείς όμως δεν μπορεί να σκιαγραφήσει, έστω και πρόχειρα, τον μεγάλο Δαίρπφελδ αν δεν αναλογιστεί δύο σπουδαίες αρετές του ακόμη: την κρυστάλλινη καθαρότητα του ύφους του και της σκέψεώς του και την ιδιαίτερη αγάπη που έδειχνε να κατεβαίνει από το ύψος του και να έρχεται σε άμεση επαφή με τον κόσμο για να διδάξει προφορικά. Όχι μόνο τους νεότερους αρχαιολόγους· τον πολύ κόσμο. Ήταν ένας ακούραστος τσιτσερόνε και δε φοβήθηκε ποτέ του πως αυτό μπορούσε να καταστρέψει το κύρος του, όπως τρέμουν όλοι οι ασήμαντοι αχθοφόροι των ακαδημαϊκών τίτλων τους. Ο Δαίρπφελδ έθετε πάντοτε τον εαυτό του στην υπηρεσία του κόσμου. Το ενόμιζε καθήκον του και το έκανε ευχαρίστως. Γιατί ήταν αληθινά μεγάλος και ένοιωθε ότι ανήκει στους συγχρόνους και στους νεώτερούς του."

Το Γυμνάσιο Β. Νταίρπφελντ, το οποίο επισκέφτηκε και ο ίδιος στα μαθητικά του χρόνια, είναι ένα από τα πιο σπουδαία ουμανιστικά σχολεία της Ευρώπης και ιδρύθηκε το 1592. Ένας ακόμα σημαντικός μαθητής του σχολείου ήταν ο Friedrich Engels. Το 1938 είναι η χρονιά που δίνεται το όνομα του Β. Νταίρπφελντ στο σχολείο. Αυτή τη χρονιά είναι και η επιστολή προς το Γυμνάσιο που γράφει ο ίδιος ο αρχαιολόγος από τη Λευκάδα. Το σχολείο δίνει βαρύτητα στην εκμάθηση των Αρχαίων Ελληνικών. 

                                                     mylefkada.gr

Πηγές: archaiologia.gr 

DW

aromalefkadas.gr

mylefkada.gr

14dimker/scholeio/istoria

golefkas.gr

kolivas.gr

"Η Λευκάδα του Wilhelm Dörpfeld 1891-1913", Β' έκδοση αναθεωρημένη

fagotto books

Wikipedia

wdg.de

schliemannlegend2022.gr

"Wilhelm Dörpfeld Σταθμοί της ζωής μου". Επιμέλεια Klaus Goebel, Χαρά Γιαννοπούλου

«ALT-ITHAKA», [zweiter Band], του Wilhelm Dörpfeld

ta athinaika.gr