Εσένα, θα σε παρασύρει "ΤΟ ΚΥΜΑ";

Eνα πείραμα σε ένα σχολείο της Γερμανίας ξεκινά με τις καλύτερες των προθέσεων, αλλά εξελίσσεται σε κάτι άγριο και βίαιο. Ο Ράινερ Βένγκερ, καθηγητής Λυκείου με αναρχικό παρελθόν και πρωτοποριακές ιδέες για την εκπαίδευση, αναλαμβάνει, στο πλαίσιο του μαθήματος της πολιτικής θεωρίας, να διδάξει στους φοιτητές του για την τυραννία. Ο ίδιος, βέβαια, θα προτιμούσε να αναλάβει να μιλήσει για την αναρχία, αλλά σε αυτό τον έχει προλάβει ένας αυστηρός καθηγητής της παλιάς σχολής. Προκειμένου, λοιπόν, να κάνει το μάθημα πιο ενδιαφέρον και με αφορμή το σχόλιο ενός μαθητή του πως "δεν μπορεί σήμερα να υπάρξει ξανά φασισμός", σοφίζεται ένα παιχνίδι ρόλων: Ο ίδιος αναλαμβάνει το ρόλο του ηγέτη και οι μαθητές του το ρόλο των ακολούθων του. Οι τελευταίοι ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό στις ανάγκες του "ρόλου". Πειθαρχούν με χαρά σε μια σειρά κανόνων συμπεριφοράς, ονοματίζουν την μικρή κοινωνία τους "Το κύμα", φορούν ένα είδος ενιαίας στολής, επινοούν έναν κοινό χαιρετισμό, φιλοτεχνούν ένα διακριτικό σήμα, μαθαίνουν τελικά να αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλο ως μέλη μιας εκλεκτής ομάδας, όπου όλοι είναι ίσοι με όλους...

Από το 2008 παρακολουθούμε κάθε χρόνο με τους καινούριους μαθητές μου τη συγκλονιστική ταινία με τη γνωστή υπόθεση.

Φέτος είχαμε την τύχη και τη χαρά να παρακολουθήσουμε τη θεατρική παράσταση που ανεβάζει η καλλιτεχνική ομάδα Μυθωδία στο θέατρο Λαμπέτη με βάση το εξαιρετικό έργο του Τοντ Στράσερ σε διασκευή/σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη. 

«Το Κύμα» βασίζεται σε ένα πραγματικό κοινωνικό πείραμα που

πραγματοποιήθηκε το 1967 από τον Ρον Τζόουνς, καθηγητή πολιτικής ιστορίας σε

Λύκειο της Καλιφόρνια, με αφορμή την ερώτηση μια μαθήτριας.

«Πώς ήταν δυνατόν απλοί άνθρωποι να υποστηρίξουν ένα

καθεστώς, όπως αυτό του Ναζισμού, να τηρήσουν στάση σιωπής ή και

συμμετοχής στις ωμότητες που διεξάγονταν, και επιπλέον, όταν όλα

τελείωσαν, να αρνηθούν ότι είχαν έστω και γνώση για αυτά που γίνονταν;»

Στην παράσταση, ένας μάλλον αντισυμβατικός καθηγητής ιστορίας, στα πλαίσια ενός «πειράματος» που θα βοηθούσε να δοθούν κάποιες απαντήσεις στα αναπάντητα ερωτήματα των μαθητών πάνω στο φαινόμενο του φασισμού, οργανώνει τους μαθητές της τάξης του σύμφωνα με τα ναζιστικά πρότυπα. Το «διδακτικό» παιχνίδι ρόλων όμως, πάρα πολύ σύντομα, ξεφεύγει από τα όρια και τον έλεγχο, παγιδεύοντας όλους όσοι συμμετέχουν. Μόνο δύο μαθητές αναγνωρίζουν την τρομακτική ορμή του κύματος και συνειδητοποιούν ότι πρέπει να το σταματήσουν πριν να είναι πολύ αργά. . .

Η διασκευή του έργου αντιμετωπίζει τη θεματική που πραγματεύεται το βιβλίο και η ταινία με ευαισθησία και σεβασμό ώστε να μπορεί η παράσταση να απευθυνθεί σε όλους τους έφηβους μαθητές, παραμένοντας παράλληλα όσο το δυνατόν πιο συνεπής στο πρωτότυπο έργο.

Η ίδια η παράσταση περισσότερο θέτει ερωτήματα και αναδεικνύει θεματικές προς συζήτηση για τους μαθητές και τους θεατές παρά δίνει απαντήσεις, αντιμετωπίζοντας τον φασισμό, όχι μόνο ως μακρινό ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο, αλλά ως υπαρκτό ενδεχόμενο με διαφορετικές εκφάνσεις και μορφές.

Κι αλήθεια, τι μορφές έχει ο φασισμός σήμερα;

Μπορεί να ξαναγεννηθεί ή ως προς κάτι, υπάρχει ακόμη;

Σε τί έχουμε σταματήσει να αντιδρούμε ως άνθρωποι κι ως κοινωνία;

Πόσο έχουμε εξοικειωθεί με τη βία;

Πόσο ελεύθερη είναι η σκέψη και η βούλησή μας;

Πώς γίνεται σήμερα η χειραγώγηση;

Και τελικά, πόσα μαθαίνουμε μέσα από την ιστορία και ποια ευθύνη έχουμε απέναντί της;

Σημείωμα Σκηνοθέτη

Πιστοί στο όραμά μας να παρουσιάζουμε σε εφήβους έργα που θα τους προβληματίσουν, θα μιλήσουν στις καρδιές τους και θα τους κάνουν να θέσουν καίρια ερωτήματα για το ποιοι άνθρωποι θέλουν να γίνουν, επιλέξαμε για την ερχόμενη θεατρική περίοδο να ανεβάσουμε το «Κύμα» του Τοντ Στράσερ. Θυμάμαι την πρώτη φορά που το διάβασα πόσο συγκινήθηκα με τα δυνατά συναισθήματα που βιώνουν οι χαρακτήρες, μα και πόσο συγκλονίστηκα με την -δυστυχώς- διαχρονική δύναμη που μπορεί να έχει ο φασισμός, ένα ολοκληρωτικό/ναζιστικό σύστημα, μια απολυταρχική κατάσταση… Αμέσως ήρθε στο μυαλό μου η φράση του

Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Ο κόσμος δεν κινδυνεύει από τους ανθρώπους που είναι κακοί, μα από εκείνους που επιτρέπουν το κακό». Πάνω σε αυτή την σοφή ρήση βασίζεται και η σκηνοθετική μου ματιά. Ας δούμε, δηλαδή, το ζήτημα του φασισμού και της χειραγώγησης της μάζας όχι μόνο από την πλευρά των ανθρώπων που τα «γεννούν», αλλά ας φωτίσουμε επίσης την ευθύνη που φέρουν εκείνοι που επέτρεψαν τις συνθήκες για να φουσκώσει ένα τέτοιο καταστροφικό «Κύμα»…

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Πρωτότυπο κείμενο: Τοντ Στράσερ, Διασκευή-Σκηνοθεσία: Νικορέστης Χανιωτάκης, 

Σκηνικά: Αρετή Μουστάκα, 

Κοστούμια: Χριστίνα Πανοπούλου,
Πρωτότυπη Μουσική: Γιάννης Μαθές, Χορογραφίες: Φαίδρα Νταϊόγλου, 

Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Αγγελίδη, 

Φωτογραφίες – Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας,
Γραφιστικά: Γιάννης Στύλος, 

Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία Γεωργοπούλου,
Οργάνωση Παραγωγής: Μαργαρίτα Κυριάκου, 

Επικοινωνία: Ευαγγελία Σκρομπόλα, 

Οργάνωση Προώθησης – Ομαδικές κρατήσεις: Εύη Κουρεμένου /
ArtCore, Παραγωγή: Γεράσιμος Σκαφίδας
ΠΑΙΖΟΥΝ: Ιωάννα Αγγελίδη, Δημήτρης Γεωργαλάς, Ισιδώρα Δωροπούλου, Θωμάς Θάνος, Μάχη Μακρίδου, Στέφανος Παπατρέχας, Τάσος Προβιάς, Πηνελόπη Σκαλκώτου, Κωνσταντίνος Φάμης.

Πηγές: flix, more