O κινηματογράφος έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε σημαντικότατο εκπαιδευτικό εργαλείο λόγω της αμεσότητας του μέσου και της δυνατότητάς του να εμπλέκει τον θεατή συναισθηματικά σε όσα βιώνουν οι ηθοποιοί στη μεγάλη οθόνη. Μέσα από αυτήν την κινηματογραφική εμπειρία διεγείρεται η περιέργεια και το ενδιαφέρον του μαθητή και ερχόμαστε πιο κοντά στη γνώση μέσα από την κινητοποίηση των αισθήσεων και των συναισθημάτων καθώς και της ενσυναίσθησης μέσα από την διαδικασία της ταύτισης.
Ακριβώς λόγω αυτών των χαρακτηριστικών οι κινηματογραφικές ταινίες είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους προσέγγισης ιστορικών περιόδων και γεγονότων. Φωτίζοντας το ιστορικό γεγονός μέσα από το προσωπικό βίωμα των πρωταγωνιστών, οι ταινίες καταφέρνουν να ζωντανεύουν την ιστορία με ένα τρόπο που μας αφορά όλους. Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ο μαθητής βιώνει και συμπάσχει με τους πρωταγωνιστές κατανοώντας πολλά για την εποχή και τους ήρωες του έργου, όπως επίσης και για τον ίδιο του τον εαυτό.
Το κινηματογραφικό αυτό βίωμα δημιουργεί επίσης την ανάγκη για συζήτηση, για ανταλλαγή απόψεων και συναισθημάτων σχετικά με αυτό στο οποίο γινόμαστε κοινωνοί. Έτσι βοηθά στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσα από την επικοινωνία, την εμβάθυνση των νοημάτων, και την κατανόηση του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι και της θέσης του κάθε συμμετέχοντα σε αυτό.
Με αυτό τον τρόπο μας απελευθερώνει από τη στείρα και εθιμοτυπική επανάληψη εκπαιδευτικών μοτίβων και τεχνικών, όπως για παράδειγμα τις τυπικές εθνικές γιορτές, δίνοντας την αφορμή για μια καινούργια, πραγματική εμπειρία εντός και εκτός οθόνης.
Παρακάτω παρουσιάζουμε μια λίστα με προτάσεις ταινιών που αφορούν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Στη λίστα αυτή συμπεριλαμβάνονται ελληνικές και ξένες ταινίες για μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου αντίστοιχα. Οι ταινίες που προτείνονται δεν αφορούν μόνο αυτήν καθεαυτή την ιστορική περίοδο του Β’ Παγκόσμιου, αλλά και έννοιες όπως τον φασισμό και τις εκφάνσεις του, καθώς επίσης και τη φρίκη του πολέμου γενικότερα στα πλαίσια μια αντιπολεμικής στάσης και προσέγγισης.
Οι ηλικίες που προτείνονται είναι ενδεικτικές. Ο κάθε εκπαιδευτικός αποφασίζει και προσαρμόζει το υλικό που προτείνεται εδώ στο ιδιαίτερο εκπαιδευτικό περιβάλλον και στις ανάγκες των μαθητών του.
1. Ο πόλεμος δεν είναι παιχνίδι!
Μια ταινία animation “μικρού μήκους”, χωρίς λόγια….Ιδανικό για μικρά παιδιά για προβληματισμό και συζήτηση
Βαθμίδα: Νηπιαγωγείο, πρώτες τάξεις Δημοτικού
2. Ο Μεγάλος Δικτάτωρ (1940) Πολιτική σάτιρα του Τσάρλι Τσάπλιν. Ιστορικός έχει μείνει ο λόγος του “Δικτάτορα” στο τέλος της ταινίας. Η προβολή ακόμα και αυτού του λόγου μεμονωμένα μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για συζήτηση σχετικά με τον φασισμό και τον αγώνα για τα δικαιώματα.
Βαθμίδα: Για όλες τις βαθμίδες.
https://www.youtube.com/watch?v=KEag2kEaw84
3. Το ξυπόλητο τάγμα (1954) Το “Ξυπόλητο τάγμα” είναι η αληθινή ιστορία 160 παιδιών, που η δράση τους πήρε διαστάσεις μύθου όταν διώχτηκαν από τα ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί κατακτητές στα χρόνια της κατοχής του Bʼ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα παιδιά μεταβάλλονται σʼ ένα είδος καλόκαρδης ηρωικής συμμορίας, που κλέβει από τους Γερμανούς και τους μαυραγορίτες για να συντηρεί τα μέλη της κι όσους μπορεί από τον κόσμο γύρω της. Ενδιαφέρον έργο που δείχνει τη βάναυση στάση των Ναζί καθώς και την δράση των Ελλήνων μαυραγοριτών την περίοδο της Κατοχής.
Βαθμίδα: Δημοτικό
4. Ο Ουρανός (1962) Το Ουρανός , σε σκηνοθεσία του Τάκη Κανελλόπουλου συμπεριλαμβάνεται στις καλύτερες αντιπολεμικές ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Το σενάριο βασίζεται σε αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Βαθμίδες: Για όλες τις βαθμίδες
5. Οι Γερμανοί ξανάρχονται (1948) Η κλασική ταινία των Σακελλάριου – Γιαννακόπουλου που με το πικρό χιούμορ της σχολιάζει την εποχή της Κατοχής αλλά και την ελληνική κοινωνία γενικότερα.
Βαθμίδες: Για όλες τις βαθμίδες
6. Ψηλά τα χέρια Χίτλερ (1962) ελληνική δραματική – κωμική ταινία, σε σκηνοθεσία Ροβήρου Μανθούλη, με τον Θανάση Βέγγο.Η ταινία, ουσιαστικά, αποτελεί αφήγηση δύο φίλων, που συναντιόνται ύστερα από το τέλος της Κατοχής σε μία εκδρομή. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι δυο φίλο Παναγής και Ανέστης συζούν και προσπαθούν, υπό τις αφόρητες συνθήκες της περιόδου να επιβιώσουν.
Βαθμίδες: Για όλες τις βαθμίδες
7. Το Παιδί με τη Ριγέ Πιτζάμα (2008) Η φιλία δυο παιδιών στη Χιτλερική Γερμανία, του γιου του Γερμανού διοικητή ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης και ενός εβραιόπουλου αιχμάλωτου πίσω από τα σύρματα του στρατοπέδου. Η παιδική αγνότητα που συγκρούεται με την βαναυσότητα και τον παραλογισμό του πολέμου.
Το τέλος είναι πραγματική γροθιά στο στομάχι.
Βαθμίδες: (τελευταίες τάξεις δημοτικού – Λύκειο)
https://www.youtube.com/watch?v=uUqG5GvH00c
8. Η Κλέφτρα των Βιβλίων (2013) Μια ιστορία ενηλικίωσης με φόντο τη ναζιστική Γερμανία. Η νεαρή Ζιζέλ έρχεται αντιμέτωπη με τις αλλαγές γύρω της και μέσα της, τους διωγμούς και τη βιαιότητα των ναζί, την απαγόρευση και καταστροφή της μεγάλης της αγάπης, των βιβλίων.
Βαθμίδες: Για όλες τις βαθμίδες
https://www.youtube.com/watch?v=92EBSmxinus
9. Η Ζωή είναι Ωραία (1997) ιταλική δραματική κωμωδία σε σκηνοθεσία του Ρομπέρτο Μπενίνι. Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός Ιταλού Εβραίου, τον Γκουίντο, που πρέπει να επιστρατεύσει όλη του τη φαντασία για να βοηθήσει την οικογένειά του που κρατείται σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Βαθμίδες: Τελευταίες τάξεις δημοτικού – Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=Bzu5Zzn1iok
10. Η Φάρμα των Ζώων (1954) Ταινία Κινουμένων σχεδίων βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Τζ. Όργουελ σχετικά τη γέννηση του ολοκληρωτισμού και του φασισμού.
Βαθμίδες: Τελευταίες τάξεις Δημοτικού – Γυμνάσιο
11. Τα Χρονικά της Νάρνια – Το Λιοντάρι, η Μάγισσα και η Ντουλάπα (2005) Αλληγορικό παραμύθι για τον πόλεμο.
Τέσσερα αδέλφια ανακαλύπτουν σε ένα βρετανικό πύργο μια μαγική ντουλάπα που τους οδηγεί στην παραμυθένια χώρα της Νάρνια και βοηθούν το λιοντάρι Ασλάν να πολεμήσει μια κακιά βασίλισσα-μάγισσα, η οποία θέλει να επιβάλλει αιώνιο ψύχος. Από τη σειρά των βιβλίων του Κλάιβ Λιούις.
Βαθμίδες: Δημοτικό
12. Αu revoir les Enfants (1987) Γαλλική ταινία με πρωταγωνιστή ένα αγόρι, τον Julien, σε ένα οικοτροφείο στη Γαλλία τον καιρό του πολέμου. Όταν φτάνουν στο σχολείο τρεις νέοι μαθητές τίποτα δεν φαίνεται παράξενο. Ο Julien αποκτά ένα δυνατό φιλικό δεσμό με τον νεοφερμένο Jean. Αυτό όμως που δεν ξέρει είναι ότι οι καινούργιοι μαθητές είναι εβραιόπουλα που κρύβονται στο σχολείο από τους Ναζί.
Βαθμίδες: Τελευταίες Δημοτικού – Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=zXmvdKtMQcI
13. Τα παιδιά του Σουίνγκ (1993) Στη ναζιστική Γερμανία μια παρέα νεαρών που δεν συμφωνεί με τα χιτλερικά ιδεώδη χρησιμοποιεί ως τρόπο φυγής τη μουσική του σουίνγκ, που είναι απαγορευμένη από το καθεστώς.
Βαθμίδες: Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=43GN5BAXuHQ&feature=youtu.be
14. Καλά Χριστούγεννα (2005) Γαλλο-γερμανική αντιπολεμική ταινία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα. Τα Χριστούγεννα του 1914 συμβαίνει κάτι πρωτάκουστο στα γαλλο-ελβετικά σύνορα. Άγγλοι, Γάλλοι και Γερμανοί στρατιώτες αφήνουν ό,τι τους χωρίζει στα χαρακώματα και μπαίνουν σε εκεχειρία για τις γιορτινές μέρες. Την αφορμή έδωσε το τραγούδι ενός Γερμανού τενόρου και της σοπράνο γυναίκας του.
Βαθμίδες: Γυμνάσιο – Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=KRrr-CDXijs&feature=youtu.be
15. Oυδέν νεότερο από το Δυτικό Μέτωπο (1979) Αντιπολεμική ταινία για τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο βασισμένη στο ομώνυμο αντιπολεμικό έπος του Έριχ Μαρία Ρεμαρκ για την παράνοια του πολέμου.
Βαθμίδες: Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=DX1PW2n8POg&feature=youtu.be
16. Το Κύμα (2008) Γερμανική ταινία με θέμα το φαινόμενο του φασισμού. Βασίζεται στο πείραμα “Τρίτο Κύμα” του δασκάλου Ron Jones, το οποίο πραγματοποιήθηκε σε ένα σχολείο της Καλιφόρνια το 1967. Επειδή οι φοιτητές του δεν μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν πως κάτι όπως ο εθνικοσοσιαλισμός θα μπορούσε να συμβεί πάλι, ίδρυσε ένα ολοκληρωτικό, αυστηρά οργανωμένο “κίνημα”, με σκληρές ποινές, το οποίο διοικούνταν αυταρχικά από τον ίδιο. Μια ταινία-σπουδή για το πως γεννιέται ο ολοκληρωτισμός.
Βαθμίδες: Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=p-C8ZLd7atk&feature=youtu.be
17. Ο Λαβύρινθος του Πάνα (2006) Ισπανία, 1944: η 10χρονη Οφηλία μετακομίζει με τη μητέρα της στο στρατιωτικό οχυρό του πατριού της, του λοχαγού Βιδάλ, ενώ ομάδες παρτιζάνων αντιστέκονται ακόμη στο φρανκικό καθεστώς. Η μικρή ανακαλύπτει ένα μικρό λαβύρινθο με φύλακα έναν μυθικό Πάνα, ο οποίος της αποκαλύπτει ότι είναι πριγκίπισσα. Ένα αντιπολεμικό παραμύθι από τον Ντελ Τόρο.
Βαθμίδες: Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=EqYiSlkvRuw&feature=youtu.be
18. Τhe Grave of the Fireflies (1988) Γιαπωνέζικη αντιπολεμική ταινία κινουμένων σχεδίων που διαδραματίζεται στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα από την τραγωδία δύο ορφανών παιδιών ζούμε τη φρίκη του πολέμου και την εξαθλίωση της κοινωνίας μέσα από αυτόν.
Βαθμίδες: Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=4vPeTSRd580
19. Το Τελευταίο Σημείωμα (2017) Η συγκλονιστική ταινία του Παντελή Βούλγαρη που εξιστορεί την αληθινή ιστορία του 34χρονου Ναπολέοντα Σουκατζίδη, ο οποίος εκτελούσε χρέη διερμηνέα για τον Γερμανό διοικητή του στρατοπέδου Χαϊδαρίου Καρλ Φίσερ και ήταν ένας από τους 200 αγωνιστές οι οποίοι εκτελέστηκαν στην Καισαριανή την 1η Μαΐου 1944.
Βαθμίδες: Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=-IQ1Lg7JUaM&feature=youtu.be
20. La Rafle (The Roundup) 2010 Γαλλική δραματική ταινία που κυκλοφόρησε με τον ελληνικό τίτλο Την Νύχτα που χάθηκαν τα Αστέρια. Τον Ιούλιο του 1942 η αστυνομία του Παρισιού εξαπολύει πογκρόμ, συλλαμβάνει 13.000 Εβραίους και τους περιορίζει, υπό άθλιες συνθήκες, στο ποδηλατοδρόμιο πριν αρχίσει να τους προωθεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Ανέτ, μια νεαρή νοσοκόμα, είναι από τους ελάχιστους που θα βρεθούν εκεί για να τους περιθάλψουν.
Βαθμίδες: Γυμνάσιο, Λύκειο
https://www.youtube.com/watch?v=YXvQXQS3ahE&feature=youtu.be
